Konfiskata samochodu za jazdę po alkoholu – od kiedy zacznie obowiązywać, jak się bronić?

Konfiskata pojazdu z powodu jazdy pod wpływem alkoholu to nowość w zapisach polskiego kodeksu karnego. Już od 2024 roku zatrzymany pijany kierowca musi liczyć się z utratą swojego pojazdu. Sprawdź, jak wygląda procedura skonfiskowania samochodu i czy warto w jej trakcie skorzystać z pomocy prawnika. Jak się bronić?

Konfiskata samochodu za alkohol – co dokładnie zawiera ustawa?

Kwestie związane z konfiskatą samochodu za alkohol regulują przepisy Kodeksu karnego. Zapisy znajdziemy w art. 178 § 3, art. 178a § 5 oraz art. 44b ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1138 z późn. zm.).

Historia zapisów zmian w ustawie jest dość skomplikowana, więc na początek warto pokrótce ją opisać.

22 lutego 2022 r. do marszałek sejmu wpłynął rządowy projekt zmian w Kodeksie karnym, przewidujący w pewnych sytuacjach stosowanie przepadku auta wobec tych, którzy prowadzili je pod wpływem alkoholu.

Po uchwaleniu tych zmian przez Sejm 7 lipca 2022 roku, doszło jednak do ich odrzucenia 4 sierpnia przez Senat. Następnie projekt ustawy trafił ponownie do Sejmu, który 16 listopada dokonał jej ostatecznego uchwalenia.

W związku z tym przedmiotowy akt prawny znalazł się na biurku prezydenta, który 2 grudnia złożył pod nim podpis. Został on opublikowany w Dzienniku Ustaw z dnia 13 grudnia 2022 roku (poz. 2600) jako ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.

Kogo i według jakich kryteriów według nowych przepisów może dotknąć konfiskata auta po alkoholu?

Zgodnie z art. 178 § 3 Kodeksu karnego, tego rodzaju represja będzie stosowana wobec tych osób, które zostały skazane za popełnienie przestępstwa polegającego na:

• sprowadzeniu bezpośredniego niebezpieczeństwa lub wywołaniu katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającej życiu bądź zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, także w stanie nieumyślności,
• naruszeniu, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym i spowodowaniu nieumyślnie wypadku, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała w postaci tzw. średniego uszczerbku na zdrowiu,

– znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo zbiegli z miejsca zdarzenia bądź spożywali alkohol czy zażywali środek odurzający po popełnieniu tych czynów, a przed poddaniem ich przez uprawniony organ badaniu w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka odurzającego,

• sprowadzeniu katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, której następstwem jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, również nieumyślnie,
• naruszeniu, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym i spowodowaniu nieumyślnie wypadku, którego następstwem jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu,

– w warunkach określonych powyżej lub których dotyczyła wskazana tam okoliczność.

Poza tym, w myśl art. 178a § 5 Kodeksu karnego konfiskata samochodu w Polsce nastąpi także w razie popełnienia przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.

Dotyczy to także sytuacji, gdy sprawca takiego czynu był za to wcześniej prawomocnie skazany lub też za popełnienie wskazanych powyżej przestępstw w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego bądź dopuścił się prowadzenia pojazdu w takim stanie w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo.

Podkreślenia wymaga fakt, że we wszystkich opisanych sytuacjach, konfiskata samochodu będzie obligatoryjna, co oznacza, że sąd będzie musiał ją orzec.

Od powyższej zasady ustawodawca przewidział wyjątek w sytuacji, gdy zawartość alkoholu w organizmie sprawcy przestępstwa polegającego na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, będzie niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie będzie prowadziła do takiego stężenia.

Sąd może również odstąpić od orzeczenia przepadku auta, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

W tym miejscu konieczne jest krótkie wyjaśnienie użytych pojęć. Zgodnie z art. 115. § 16 Kodeksu karnego – stan nietrzeźwości w rozumieniu tego kodeksu zachodzi, gdy:

• zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub
• zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

Jak stanowi zapis art. 156 § 1 w/w aktu prawnego – ciężki uszczerbek na zdrowiu polega na:

• pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
• innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia czy zniekształcenia ciała.

Z kolei tzw. średni uszczerbek na zdrowiu oznacza naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia innego człowieka, trwający dłużej niż siedem dni, niemający jednak postaci ciężkiej.

Wreszcie, definicję „środka odurzającego” zawiera art. 4 pkt 26 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 172 z późn. zm.), zgodnie z którym przede wszystkim jest to substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, w formie czystej albo w formie preparatu, działająca na ośrodkowy układ nerwowy.

Kontrowersje związane z przepisami o konfiskacie samochodu pijanego kierowcy

Trzeba też wspomnieć o kontrowersjach związanych z nowymi przepisami, których treścią jest konfiskata samochodu za jazdę po pijanemu.

Wielu specjalistów formułuje zarzut, że są one niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Przede wszystkim, konfiskata samochodu za alkohol charakteryzuje się pewnego rodzaju automatyzmem, polegającym na jej stosowaniu wskutek stwierdzenia okoliczności samego popełnienia przez sprawcę danego czynu.

Tymczasem, jak wskazywał Trybunał Konstytucyjny – sankcja za naruszenie prawa powinna być wcześniej poprzedzona ustaleniem indywidualnych okoliczności sprawy, a nie być konsekwencją jedynie stwierdzenia określonego stanu faktycznego.

Konfiskata samochodu powinna być więc, inaczej niż to przyjęto, pozostawiona do swobodnej decyzji Sądu.

Podnosi się także, że nowelizacja zawiera w sobie element niewspółmierności kary do charakteru popełnionego czynu. Może się bowiem zdarzyć, że osoba bardzo zamożna poruszać będzie się samochodem o małej wartości, lub też odwrotnie, osoba biedna będzie jechać drogim autem.

W taki przypadku, konfiskata samochodu będzie w sposób oczywisty charakteryzowała się całkowicie różną dolegliwością.

Dodać także trzeba, że konfiskata samochodu będzie w niektórych sytuacjach oznaczać stosowanie zasady odpowiedzialności zbiorowej. Rzadko bowiem występuje sytuacja, w której w gospodarstwie domowym występuje więcej niż jedno auto.

Tym samym, sankcja taka będzie oznaczała de facto karanie wszystkich członków rodziny, a nie samego pijanego kierowcy.

Na tego rodzaju wady przyjętych rozwiązań wskazywał w szczególności Rzecznik Praw Obywatelskich.

Od kiedy będą obowiązywać nowe przepisy o konfiskacie auta pijanym kierowcom?  

Nowe przepisy stanowią, że konfiskata samochodu wejdzie w życie po upływie ściśle określonego czasu. Tak więc, pojawia się zasadnicze pytanie – konfiskata samochodu od kiedy?

Początkowo, nowelizacja miała zacząć obowiązywać po upływie jednego roku od dnia ogłoszenia ustawy, czyli w pierwszej połowie grudnia 2023 roku. Ostatecznie, termin ten został przesunięty i zabranie auta za jazdę po alkoholu będzie możliwe dopiero od 14 marca 2024 roku.

Spowodowane to jest planowanymi przez resort sprawiedliwości kolejnymi zmianami w uchwalonych przepisach, przewidujących m.in., że konfiskata samochodu pijanego kierowcy nastąpi, gdy zawartość alkoholu w jego organizmie wyniosłaby już 1 promil.

Niezbędne jest także dopracowanie szczegółów procedury wykonawczej zarekwirowania auta. Wszystko to spowodowało wydłużenie vacatio legis, tak aby dać czas na wprowadzenie odpowiednich modyfikacji norm prawnych.

Procedura konfiskaty samochodu za jazdę po alkoholu

Procedura konfiskaty samochodu za jazdę po alkoholu określona jest w przepisach Kodeksu postępowania karnego.

Zgodnie z jego art. 291 § 2 pkt 2 lit. c – w razie popełnienia przestępstwa, w związku z którym można orzec przepadek pojazdu mechanicznego, może z urzędu nastąpić zabezpieczenie wykonania przyszłego orzeczenia sądowego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia będzie to niemożliwe albo znacznie utrudnione.

Dokonuje się go na mieniu – podlegającemu przepadkowi samochodzie sprawcy czynu zabronionego, a więc kierowcy, który prowadził ten pojazd w stanie nietrzeźwości.

Następuje to niezależnie od tego, czy wydano postanowienie o przedstawieniu mu zarzutów lub postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Postanowienie o zabezpieczeniu wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator (art. 293 § 1 kpk).

Z kolei, w myśl art. 295 § 1a kpk, w razie popełnienia przestępstwa za które orzeka się przepadek pojazdu mechanicznego, policja dokonuje tymczasowego zajęcia pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w czasie popełnienia takiego czynu.

Upada ono, a więc traci moc obowiązującą, jeżeli w ciągu 7 dni od daty jego dokonania nie zostanie wydane postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym.

Samo orzeczenie o przepadku pojazdu mechanicznego wydaje sąd (art. 44b § 1 Kodeksu karnego).

Reasumując – procedura konfiskaty samochodu za jazdę po alkoholu wygląda następująco:

1. policja dokonuje zajęcia samochodu na okres 7 dni,
2. w powyższym terminie prokurator wydaje postanowienie o zabezpieczeniu tego pojazdu,
3. sąd orzeka w wydanym wyroku o jego przepadku na rzecz Skarbu Państwa.

Jeśli chodzi o samego kierowcę, który dopuścił się popełnienia przestępstwa za które przewiduje się konfiskatę samochodu, to oczywiście poza samym przepadkiem pojazdu, czeka go jeszcze postępowanie karne, a więc przedstawienie zarzutów oraz proces sądowy.

Poza tym zostanie mu wymierzony mandat karny w odpowiedniej wysokości oraz naliczone punkty karne. 

A co dzieje się z dowodem rejestracyjnym samochodu? Dowód rejestracyjny zostaje zatrzymany przez policję, przy dokonywaniu jego tymczasowego zajęcia auta jako zagrażającemu porządkowi ruchu, w trybie art. 132 ust. 1 lit. b ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1047 z późn. zm.).

Konfiskata samochodu pijanego kierowcy, gdy nie jest on właścicielem pojazdu

W ustawie przewidziano także szczególne rozwiązanie w przypadku, gdy samochód prowadził pijany kierowca, ale nie jest on jego jedynym właścicielem. Może to mieć miejsce na przykład, gdy pożyczył pojazd od znajomych, pojazd należy do członka jego rodziny, bądź pozostaje w leasingu.

Sytuację taką reguluje art. 44b § 2  Kodeksu karnego. Zgodnie z nim, w takim przypadku zamiast przepadku pojazdu mechanicznego orzeka się przepadek jego równowartości.

Na marginesie dodać trzeba, że zasadę tę stosuje się także w razie niemożliwości lub niecelowości orzeczenia przepadku auta z uwagi na jego zbycie przez sprawcę, utratę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie.

Za równowartość pojazdu uznaje się jego wartość określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym zostało przez sprawcę popełniono przestępstwo.

W razie jej braku – średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę, ustaloną na podstawie dostępnych danych, bez powoływania w tym celu biegłego.

Jeżeli ustalenie średniej wartości rynkowej samochodu odpowiadającego pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę, w powyżej opisany sposób nie jest możliwe ze względu na jego szczególne cechy, wówczas ustala się ją na podstawie opinii biegłego.

W tym miejscu zastrzec trzeba, że przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku jego równowartości, sąd nie orzeka, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny wykonując w ten sposób czynności zawodowe lub służbowe na rzecz pracodawcy, na przykład prowadząc tzw. „tira” bądź samochód dostawczy.

W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Jak można bronić się przez konfiskatą auta?

Nowe przepisy dotyczące skonfiskowania pojazdu budzą spore kontrowersje. Zakaz prowadzenia pojazdów, będący poważną karą za kierowanie autem pod wpływem alkoholu w połączeniu z możliwością skonfiskowania samochodu, to bardzo skuteczny środek prewencyjny dla wszystkich kierowców.

Trzeba jednak mieć na uwadze fakt, że konfiskata samochodu wiąże się nie tylko z art. 178a § 1 k.k. Daleko idące skutki mogą przejawić się także w tym, że rodzina zostanie pozbawiona możliwości przemieszczania się z miejsca na miejsce nieobjęte siecią komunikacji publicznych czy straci możliwość zarobkowania.

Mogą pojawić się również inne dotkliwe konsekwencje, jeśli stanowiący przepadek samochód był przedmiotem przedwstępnej umowy sprzedaży lub zabezpieczeniem wierzytelności.

W niektórych przypadkach przepisy pozwalają na to, aby próbować przekonać sąd, że ta konkretna sprawa jest wypadkiem zasługującym na szczególne uwzględnienie. W takiej sytuacji konieczne będzie skonstruowanie odpowiedniej linii obrony, wymagającej współpracy z doświadczonym w tego rodzaju sprawach prawnikiem.

Nie posiadając odpowiednich argumentów oraz nie znając przepisów, nie będziesz miał fachowego wsparcia, co może przełożyć się na bezwzględne podejście oskarżyciela publicznego.

Jeżeli potrzebujesz pomocy kompetentnego pełnomocnika, powinieneś wiedzieć, że nasza Kancelaria KDK prowadziła już z sukcesem wiele spraw związanych z konfiskatą auta prowadzonego po alkoholu.

Współpracujący z nami prawnicy mają nie tylko duże doświadczenie w tej kwestii, ale i cechują się dużą dozą empatii oraz umiejętnością stworzenia kreatywnej, skutecznej linii obrony, co często okazuje się kluczem do sukcesu w danej sprawie.

Jak można odzyskać auto skonfiskowane za jazdę pod wpływem alkoholu?

Po konfiskacie samochód będzie przechowywany na specjalnym parkingu depozytowym, który nazywa się „policyjnym”.

Jak wskazuje art. 27 Kodeksu karnego wykonawczego, egzekucja przepadku na rzecz Skarbu Państwa będzie prowadzona przez naczelnika urzędu skarbowego według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Co istotne, samochody będą zbywane w toku licytacji publicznej, a pozyskane w taki sposób środki trafią na konto Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, nazywanym Funduszem Sprawiedliwości.

W momencie orzeczenia przepadku auto staje się więc własnością Skarbu Państwa, zatem aby nie stracić pojazdu trzeba podjąć wszelkie możliwe kroki prawne, aby do niego nie doszło, w czym może pomóc nasza kancelaria – skontaktuj się z nami.