Zadośćuczynienie a odszkodowanie – różnice w prawie cywilnym

Odszkodowanie i zadośćuczynienie to dwie różne instytucje prawa cywilnego. Istnieją pomiędzy nimi pewne podobieństwa – świadczenia te przyjmują postać pieniężną oraz mają rekompensować wyrządzoną szkodę na osobie. Inne są jednak podstawy ubiegania się o odszkodowanie, a inne o zadośćuczynienie. Bardzo często zdarza się jednak, że z tytułu jednej szkody możemy się ubiegać zarówno o jedno, jak i o drugie świadczenie.

Czym jest odszkodowanie?

Szkoda na osobie może przybrać postać majątkową oraz niemajątkową. Odszkodowanie służy naprawieniu szkody majątkowej, która związana jest z uszkodzeniem ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia. Ma ono objąć wszystkie wynikłe z tego powodu koszty, a więc: koszty leków, zabiegów, rehabilitacji, a nawet koszty odwiedzin osób najbliższych, które swoją pomocą przyczyniają się do szybszej rekonwalescencji poszkodowanego.

Rekompensata może w tym przypadku przyjąć dwie główne formy:

• jednorazowego odszkodowania
• renty odszkodowawczej, która może mieć charakter stały lub tymczasowy.

Istotne jest, że tej formy rekompensaty może domagać się jedynie poszkodowany, nawet w przypadku, gdy wszystkie wyżej wymienione koszty ponosiła osoba trzecia.

Ciekawym rozwiązaniem, wypracowanym przez orzecznictwo, jest też możliwość ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej na przyszłość. Dotyczy to przypadków, gdy szkoda została wyrządzona, ale nie zmaterializowała się jeszcze w pełnym zakresie. Sąd ustali bowiem samą podstawę odpowiedzialności sprawcy po to, aby po wystąpieniu następstw wyrządzonej szkody, mógł ustalić wysokość odszkodowania.

Kiedy należy się zadośćuczynienie?

Kodeks cywilny przewiduje również inną formę rekompensaty, jaką jest zadośćuczynienie. Jest to odszkodowanie za krzywdę, a więc za szkodę niemajątkową. Na gruncie polskiego prawa cywilnego można wyróżnić dwa przypadki, w których możliwe jest domaganie się zadośćuczynienia za wyrządzoną krzywdę.

Na jeden z nich wskazuje Artykuł 445 Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z art. 445 kc zadośćuczynienia można domagać się w tych samych przypadkach, w których należne jest odszkodowanie, a więc w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Naprawieniu podlega jednak szkoda niemajątkowa, a nie jak poprzednio – majątkowa. Można więc uzyskać zadośćuczynienie za stres spowodowany chorobą, rozstrój zdrowia psychicznego, osłabienie sił życiowych, czy związaną z tym krzywdę moralną. Rekompensata ta należna jest też w dwóch innych przypadkach:

• w razie pozbawienia wolności
• skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.

Inną podstawę przyznania zadośćuczynienia stanowi Artykuł 448 Kodeksu Cywilnego. Na mocy art. 448 kc zadośćuczynienie można otrzymać w przypadku naruszenia dóbr osobistych. Dobra te wymienione są w  art. 23 Kodeksu cywilnego, który jednak nie tworzy katalogu zamkniętego. Można więc domagać się zadośćuczynienia m.in. za:

• naruszenie zdrowia,
• swobody sumienia,
• wizerunku,
• twórczości artystycznej
• tajemnicy korespondencji.

Jednakże zadośćuczynienie należne jest także w razie doznania innych, szeroko rozumianych szkód, np. za zmarnowany urlop.

Rekompensata – od kogo można się jej domagać?

Wypłaty należnego odszkodowania, jak i zadośćuczynienia można domagać się od osoby, która wyrządziła szkodę. W pewnych przypadkach, w których sprawcy szkody mają zawarte stosowne umowy ubezpieczenia (np. obowiązkową umowę ubezpieczenia OC), należne odszkodowanie lub zadośćuczynienie z OC sprawcy wypłaci ubezpieczyciel, ponieważ ponosi on solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę z jej sprawcą.