Stwierdzenie nabycia spadku

Polski system prawny przewiduje, że nabycie spadku następuje z chwilą jego otwarcia, a więc z momentem śmierci spadkodawcy. Dokumentem potwierdzającym chwilę otwarcia spadku jest akt zgonu. Z chwilą otwarcia spadku następuje określenie kręgu spadkobierców oraz nabycie przez nich spadku. jeśli spadkobiercy nie odrzucą spadku, to na skutek uzyskanych uprawnień mogą oni dysponować majątkiem spadkowym oraz podejmować wszystkie związane z tym decyzje. Przeszkodą może być jednak brak dokumentu potwierdzającego uprawnienia spadkobiercy. W tym celu konieczne jest zgłoszenie się do Kancelarii celem przeprowadzenia przez Adwokata postępowania spadkowego w sądzie.

Stwierdzenie nabycia spadku w postępowaniu sądowym

Kto może złożyć wniosek?

Stwierdzenie nabycia spadku w postępowaniu sądowym jest najbardziej popularnym trybem prowadzącym do potwierdzenia dziedziczenia, co wynika głównie z faktu, że do niedawna była to jedyna dostępna droga. Wniosek o wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku może złożyć każdy, kto ma w tym interes prawny w stwierdzeniu, że spadek został nabyty przez spadkobiercę, nie musi być to zatem spadkobierca. Jest to szeroki krąg podmiotów uprawnionych do wszczęcia takiego postępowania obejmujący spadkobierców zmarłego, osoby zainteresowane wykazaniem, że nie są spadkobiercami lub, że zbyły nabyty spadek czy podmioty pozostające w stosunkach zobowiązaniowych ze spadkodawcą lub spadkobiercą, przykładowo wierzyciele spadkodawcy. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku nie podlega przedawnieniu, jednakże należy pamiętać, iż wniosek złożony przez osobę nieuprawnioną zostanie odrzucony.

Gdzie należy złożyć wniosek?

Wniosek należy złożyć do sądu spadku, którym jest w rozumieniu art. 628 k.p.c., czyli co do zasady sąd rejonowy ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. W przypadku niemożności ustalenia takiego miejsca w Polsce właściwy jest sąd miejsca, gdzie znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku powyższych podstaw, sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.

Jak wygląda postępowanie sądowe w tym zakresie?

Stwierdzenie nabycia spadku wydaje sąd w drodze postanowienia po przeprowadzeniu rozprawy w postępowaniu nieprocesowym. Sąd przede wszystkim bada, czy spadkodawca nie pozostawił testamentu. Jeżeli testament został sporządzony, sąd wzywa do jego złożenia. Po złożeniu testament zostaje otwarty i ogłoszony. Sąd z urzędu bada także, kto jest spadkobiercą. Uproszczonym dowodem ustalenia spadkodawcy jest zapewnienie spadkowe składane przez zgłaszającego się spadkobiercę, dotyczące wiadomości o innych spadkobiercach. Wskazane przez wnioskodawcę osoby jako potencjalni spadkobiercy testamentowi lub ustawowi są wzywani w charakterze uczestników postępowania. Sąd nie jest związany oświadczeniem wnioskodawcy i może przeprowadzić tzw. postępowanie konwokacyjne, w ramach którego wzywa spadkobierców do udziału w postępowaniu przez ogłoszenie umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa oraz podanie do publicznej wiadomości w miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy, w sposób w tym miejscu przyjęty. Wówczas stwierdzenie nabycia spadku może nastąpić dopiero po upływie 3 miesięcy do takiego ogłoszenia. Gdy w realiach danej sprawy koniecznym będzie przesłuchanie nie tylko wnioskodawcy i uczestników postępowania, ale również świadków, może okazać się, że wydanie postanowienia będzie wymagać większej ilości rozpraw.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku obejmuje cały spadek po jednym spadkodawcy w stosunku do wszystkich spadkobierców i wskazuje kto, z jakiego tytułu oraz w jakich częściach dziedziczy po danym spadkodawcy.

Warto pamiętać, że postanowienie może być wydane najwcześniej po upływie 6 miesięcy od otwarcia spadku. Wyjątkowo może nastąpić przed tym terminem, o ile wszyscy znani spadkobiercy złożyli oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku bądź gdy upłynął termin do złożenia takiego oświadczenia. Postanowienie to podlega zaskarżeniu w toku instancji. Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest wpisywane niezwłocznie za pomocą systemu teleinformatycznego do Rejestru Spadkowego.

Notarialne poświadczenie dziedziczenia

Postępowanie to jest mniej popularne i warto pamiętać, że znajduje zastosowanie tylko w sprawach niespornych. Procedurę wydania notarialnego poświadczenia dziedziczenia reguluje ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie. Zgodnie z tą regulacją, notariusz poświadcza dziedziczenie, które zrównane jest w skutkach z sądowym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku. Nie zawsze jednak można skorzystać z tego trybu, bowiem ustawodawca wyłącza możliwość stwierdzenia dziedziczenia przykładowo na podstawie testamentów szczególnych albo gdy został już wcześniej sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Przed notariuszem powinni się stawić wszyscy żyjący, potencjalni spadkobiercy. Jednakże Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 17 listopada 2009 r., sygn. Akt: III CZP 89/09 stwierdził, iż możliwe jest sporządzenie notarialnego poświadczenia dziedziczenia w sytuacji, gdy jeden ze spadkobierców nie żyje. Notariusz może sporządzić poświadczenie dziedziczenia wyłącznie przy udziale potencjalnych spadkobierców oraz uprawnionych z tytułu zapisów windykacyjnych. Po udzieleniu pouczenia notariusz odbiera od obecnych szereg oświadczeń, a po spisaniu protokołu sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Akt poświadczenia dziedziczenia obejmuje m.in. stwierdzenie kto, na jakiej podstawie, w jakich częściach dziedziczy po spadkodawcy. Sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia zostaje niezwłocznie wpisany do rejestru aktów poświadczenia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Skutki stwierdzenia nabycia spadku

1. Domniemanie, że osoba wskazana w akcie/postanowieniu jest spadkobiercą:

W rozumieniu z art. 1025 § 2 k.c. domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą. Jest to domniemanie prawne, skuteczne wobec wszystkich, ale może być wzruszone w postępowaniu o uchylenie lub zmianę aktu/postanowienia przed sądem spadku. Z takim wnioskiem może wystąpić osoba nawet pośrednio zainteresowana (np. wierzyciel spadkodawcy) Jednakże, przeciwko domniemaniu wynikającemu ze stwierdzenia nabycia spadku nie można powoływać się na domniemanie wynikające z zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia.

2. Moc dowodowa

Zgodnie z treścią art. 1027 k.c., względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia. Zatem sądowe stwierdzenie nabycia spadku oraz notarialne poświadczenie dziedziczenia są wyłącznym dowodem bycia spadkobiercą w stosunku do osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia.

3. ochrona nabywcy ( osoby trzeciej ) w dobrej wierze

W myśl art. 1028 k.c., jeżeli ten, kto uzyskał stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, lecz spadkobiercą nie jest, rozporządza prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej, to osoba, na której rzecz rozporządzenie następuje, nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze. Taka osoba jest zatem szczególnie chroniona.

Europejskie poświadczenie spadkowe

Coraz częściej zdarza się, że spadkodawca przed śmiercią przebywał albo stale zamieszkiwał za granicą. Do niedawna, postępowanie spadkowe odbywało się na podstawie przepisów odrębnych dla każdego kraju, jednakże nowelizacja kodeksu cywilnego, prawa o notariacie oraz wprowadzenie przepisów o europejskim poświadczeniu spadkowym w sierpniu 2015 roku doprowadziło do ujednolicenia tych zasad na terenie całej Unii Europejskiej. Instytucja europejskiego poświadczenia spadkowego uregulowana jest szczegółowo w art. 62–73 rozporządzenia nr 650/2012. Jest ono wydawane celem wykorzystania go w innym państwie członkowskim UE, na potwierdzenie statusu spadkobierców, zapisobierców mających bezpośrednie prawa do spadku oraz wykonawców testamentów lub zarządców spadku. Przedmiotowe poświadczenie stanowi podstawę dokonania wpisu majątku spadkowego do właściwego rejestru państwa członkowskiego. Dokument ten pozwala na szybkie, łatwe i skuteczne załatwienie międzynarodowej sprawy spadkowej. Europejskie poświadczenie dziedziczenia wydawane jest przez notariusza albo sąd, wedle wyboru osoby zainteresowanej.