Odszkodowania komunikacyjne – jak uzyskać odszkodowanie za wypadek?

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych nakłada na każdego posiadacza pojazdu mechanicznego obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów. Zawarcie takiej umowy gwarantuje, w razie potrzeby, wypłatę należnego odszkodowania komunikacyjnego.

Czym jest odszkodowanie komunikacyjne?

Odszkodowanie jest to świadczenie, które przysługuje osobie poszkodowanej w wyniku wypadku lub kolizji drogowej, których przyczyną był ruch pojazdu mechanicznego, pod warunkiem, że osoba poszkodowana nie była posiadaczem pojazdu mechanicznego.

Takie ograniczenie wynika wprost z postanowień wskazanej wyżej ustawy, a dokładnie z art. 38 ust. 1 pkt. 1 ustawy, który stanowi, że „zakład ubezpieczeń nie odpowiada za szkody polegające na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, wyrządzone przez kierującego posiadaczowi pojazdu mechanicznego; dotyczy to również sytuacji, w której posiadacz pojazdu mechanicznego, którym szkoda została wyrządzona, jest posiadaczem lub współposiadaczem pojazdu mechanicznego, w którym szkoda została wyrządzona”.

Takie rozwiązanie wynika z niedopuszczalności pokrycia w ramach obowiązkowego ubezpieczenia szkody, którą sprawca wyrządził we własnym mieniu. Mogłoby stanowić to bowiem pretekst do wyłudzeń odszkodowań. Ochronę ubezpieczeniową w sytuacjach, gdy poszkodowanym jest posiadacz pojazdu mechanicznego mogą jednak dawać umowy dobrowolnego ubezpieczenia komunikacyjnego (np. Autocasco).

Co mieści się w pojęciu szkody?

Szkoda komunikacyjna to taka, która powstała w związku z ruchem pojazdu. Jej następstwem może być:

• śmierć,
• uszkodzenie ciała,
• rozstrój zdrowia,
• utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

Szkoda ta może więc przybrać dwojaki wymiar – majątkowy, przekładający się na majątek poszkodowanego, a także niemajątkowy, odnoszący się do samej osoby poszkodowanego. Naprawieniu szkody niemajątkowej służy co do zasady zadośćuczynienie. Jednakże w przypadku szkód komunikacyjnych wpisuje się ono w pojęcie odszkodowania, bowiem można go dochodzić razem z roszczeniem mającym naprawić uszczerbek o charakterze majątkowym. 

Należy pamiętać, iż w pojęciu szkody komunikacyjnej mieści się również szkoda wyrządzona przy wsiadaniu do pojazdu mechanicznego i wysiadaniu z niego, powstała bezpośrednio przy załadowaniu i rozładowaniu pojazdu mechanicznego, a także podczas zatrzymania, postoju lub garażowana.

Wypłata odszkodowania

Zasadą jest, że podmiotem zobowiązanym do wypłaty odszkodowania komunikacyjnego jest osoba odpowiedzialna za wyrządzoną szkodę. Jednakże, jeżeli ma ona zawartą ważną umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC  posiadaczy pojazdów mechanicznych, jej obowiązek w tym zakresie przejmuje stosowny zakład ubezpieczeń.

Oznacza to, że roszczenie wypłaty należnej poszkodowanemu sumy kieruje się nie do samego sprawcy szkody, ale do jego ubezpieczyciela. Rozwiązanie to jest łatwiejsze zarówno dla samego poszkodowanego, któremu w ten sposób gwarantuje się wypłatę określonej sumy, jak i dla sprawcy szkody, który zapewne sam nie byłby w stanie wypłacić kwoty odszkodowania, która często jest bardzo wysoka.

Zdarzają się jednak sytuacje, w których sprawca szkody nie jest znany, nie ma polisy OC lub jego ubezpieczyciel ogłosił upadłość. W takich przypadkach poszkodowani również chronieni są przez prawo, bowiem stosowne odszkodowanie wypłaca Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.

Kwota odszkodowania

Wysokość odszkodowania komunikacyjnego w głównej mierze uzależnione jest od rodzaju i rozmiaru wyrządzonej poszkodowanemu szkody. Kwota odszkodowania ma odpowiadać wysokości szkody. Przeliczenie to jest stosunkowo proste w przypadku szkód majątkowych, gdzie występuje zwykle konieczność zwrotu kosztów leczenia czy naprawy uszkodzonego pojazdu. Nieco trudniej jest określić wysokość odszkodowania w przypadku krzywdy, a więc szkody niemajątkowej. Suma rekompensaty pieniężnej zależy wtedy od indywidualnej sytuacji poszkodowanego. Wyliczając odpowiednią kwotę, należy wziąć pod uwagę przede wszystkim rodzaj i intensywność cierpień związanych z wyrządzoną szkodą.

Istotne jest również, że odpowiedzialność ubezpieczycieli z umowy OC jest ograniczona kwotowo do tzw. sumy gwarancyjnej określonej w umowie ubezpieczenia. Oznacza to, że jeżeli wartość szkody przewyższy tę sumę, nadwyżkę będzie musiał uiścić sam sprawca szkody. Jednakże polskie prawo przewiduje bardzo wysokie sumy gwarancyjne – nie mogą one być niższe niż równowartość w złotych: 5 210 000 euro w przypadku szkód na osobie i 1 050 000 euro w przypadku szkód na mieniu.

Jest to dodatkowa ochrona, polegająca na zagwarantowaniu osobom poszkodowanym wypłaty odszkodowania komunikacyjnego w pełnym zakresie. Warto wspomnieć, iż obecna wysokość sum gwarancyjnych, obowiązująca od początku 2019 r., jest wynikiem dostosowania prawa polskiego do standardów europejskich (jeszcze w ubiegłym roku sumy te wynosiły odpowiednio: 5 000 000 euro oraz 1 000 000 euro). Zwiększenie tych sum nie spowodowało drastycznego wzrostu składek ubezpieczenia, a w dłuższej perspektywie może wpłynąć na zwiększenie średniej kwoty wypłacanych odszkodowań.

Prawo regresu

Jak zostało powiedziane wyżej, odszkodowanie zasadniczo wypłaca ubezpieczyciel. Jednakże w pewnych sytuacjach może on żądać od kierującego pojazdem zwrotu kwoty wypłaconej z tytułu ubezpieczenia OC (prawo regresu). Ustawa przewiduje kilka takich przypadków, które związane są z nagannym zachowaniem kierującego. Należą do nich:

• wyrządzenie przez kierującego pojazdem szkody: umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych i innych substancji podobnych;
• wejście kierującego w posiadanie pojazdu na skutek popełnienia przestępstwa (np. kradzieży);
• nieposiadanie przez kierującego wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym (wyłączone są tu przypadki ratowania życia ludzkiego lub mienia albo pościg za osobą, podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa);
• ucieczka kierującego z miejsca przestępstwa.