Dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów niezgodny z konstytucją

Trybunał Konstytucyjny uznał, że orzekanie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów w stosunku do osób które dopuściły się przestępstwa art. 178 § 4, czyli osób które ponownie zostały skazane za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu, jest niezgodne z konstytucją. Otwiera to takim osobom możliwość ubiegania się o wznowienie postępowania, a osobom które w przyszłości dopuszczą się takiego czynu, daje szanse na uniknięcie środka karnego w postaci dożywotniego zakazu. Sądy powszechne powinny od teraz kierować się przy wydawaniu wyroku w sprawach tzw. recydywy komunikacyjnej, wytycznymi zawartymi w wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych – omówienie

W niedawnym wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt SK 22/21 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów jest niekonstytucyjny.

Zgodnie z obowiązującym przepisem, w przypadku popełnienia przestępstwa określonego w art. 178 § 4 KK, czyli w przypadku tzw. recydywy komunikacyjnej na podstawie art. 42 § 3 kodeksu karnego (w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw) sąd był zobligowany do orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.

W związku z rozpoznaniem skargi konstytucyjnej, Trybunał stwierdził że orzekanie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów w ww. przypadku jest niezgodne z art. 45 ust 1. oraz z art. 42 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Pierwszy z wspomnianych artykułów ustawy zasadniczej gwarantuje każdemu prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że z tak zwanym prawem do sądu, ściśle związana jest zasada sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez niezawisłe sądy, a owe prawo ma za zadanie chronić obywateli RP przed arbitralnymi decyzjami władz publicznych.

Art. 42 § 3 kk narusza wspomniane prawo ponieważ ogranicza on swobodę orzekania w granicach ustawy przez sądy tj. nie pozwala sądom w sposób samodzielny dostosować rozmiaru kary do konkretnej sytuacji i  cech osobowych oskarżonego.

Trybunał Konstytucyjny zwrócił również uwagę że okoliczności w jakich sąd może odstąpić od obligatoryjnego orzekania dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów zawarte w art. 42 § 3 kk., są niejasne i niedoprecyzowane.

Według wspomnianego przepisu sąd może odstąpić od orzekania dożywotniego zakazu w sytuacjach wyjątkowych, kiedy zachodzą szczególne okoliczności. Jednocześnie nie zostało wskazane przez ustawodawcę  co się zalicza do takich szczególnych wypadków i sytuacji.

W ocenie TK taka konstrukcją przepisu nie daje możliwości wcześniejszego przewidzenia „jakie okoliczności będą pozwalały na uniknięcie wyjątkowo dolegliwego środka karnego.” 

Trybunał Konstytucyjny uznał również że dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów godzi w art. 42 ust. 3 Konstytucji RP który głosi że „Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu”.

W uzasadnieniu wyroku TK potwierdził, że domniemanie niewinności trwa do momentu uprawomocnienia się wyroku wydanego przez odpowiedni sąd, zaznaczając że wskazane domniemanie uwzględnia również cały proces ustalania przez sąd okoliczności dopuszczenia się czynu  oraz stopnia zawinienia oskarżonego.

Narzucone przez ustawodawcę obligatoryjne orzekanie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów w przypadku tzw. recydywy komunikacyjnej narusza konstytucyjny zasadę, gdyż „…ustawodawca podjął już wszystkie decyzje w zakresie stopnia winy i przełożył go na jedyny stosowny w jego oce­nie wymiar kary”, czyniąc w zasadzie z sądu jedynie wykonawcę ustawy.

TK dopatrzył się również zrównania przestępstwa skutkowego z przestępstwem bezskutkowym, tj. osobie która po raz kolejny prowadziła samochodu pod wpływem alkoholu i np. wyniku tego śmiertelnie potrąciła człowieka oraz osobie która ponownie prowadziła samochód będąc pod wypływem, ale nikogo nie potrąciła lub nie wywołała swoim niewłaściwym postępowaniem żadnych innych skutków względem otaczającej jej rzeczywistości, grozi taki sam środek karny jakim jest niekonstytucyjny już dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów.

Czy można cofnąć dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów?

Wyrok TK z dnia 4 czerwca br. nie uchyla automatycznie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów osobom które otrzymały prawomocnym wyrokiem taki środek karny. Nie oznacza to jednak że osoba, która popełniła czyn zabroniony z art. 178 § 4 kk i wobec której orzeczono dożywotni zakaz  nie będzie mogła prowadzić pojazdów.

Przed wyrokiem TK jedyną możliwością wpłynięcia na dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów było skorzystanie z instytucji prawnej polegającej na wnioskowaniu o jego skrócenie.

Zgodnie z przepisami zawartymi kodeksie karnym skazany może po 15 latach złożyć do odpowiedniego sądu wniosek o uznanie środka karnego za wykonany. Składając wniosek skazany musi wykazać przed sądem, że przestrzega prawa, jest przykładnym obywatelem i nie dopuści się podobnego czynu za który został wcześniej skazany.

Istnieje również możliwość zastosowania instytucji blokady alkoholowej po 10 latach wykonywania dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Obecnie wyrok Trybunału Konstytucyjnego stworzył dodatkową sposobność dla osób posiadających dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów.

Kodeks Postepowania Karnego przewiduje możliwość wznowienie postępowania w przypadku gdy TK uzna przepis, na podstawie którego wydano orzeczenie, za niekonstytucyjny. W takim wypadku sąd ponownie będzie musiał zająć się sprawą uwzględniając wyrok Trybunału Konstytucyjnego.

Odwołanie od dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych

Pierwszym krokiem w procedurze wznowienie postępowania jest przygotowanie wniosku. Należy w nim wskazać wszelkie przesłanki do wznowienia postępowania karnego np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego oraz powiązane z nim przepisy.

Wniosek jest objęty tzw.  przymusem adwokackim. Oznacza to, że takie pismo  musi być sporządzone i podpisane przez osobę uprawnioną do obrony w sprawach karnych np. adwokata. Należy także dokonać opłaty w kwocie 150 złotych na rachunek właściwego sądu i dołączyć dowód jej uiszczenia do wniosku o wznowienie postępowania.

Następnie odpowiednio przygotowany wniosek wraz załącznikami, z odpisem dla strony należy złożyć w sądzie wyższej instancji niż ten który wydał orzeczenie.

Oznacza to że przypadku gdy prawomocne orzeczenie zapadało w sądzie rejonowym to sądem właściwym do złożenia wniosku  będzie sąd okręgowy. Analogicznie stosuje się to zasadę do kolejnych instancji:

• ostateczne orzeczenie zapadło w sądzie okręgowym – sąd właściwy do złożenia wniosku to sąd apelacyjny;
• ostateczne orzeczenie zapadło w sądzie apelacyjnym – sąd właściwy do złożenia wniosku to Sąd Najwyższy.

Wyjątkiem jest sytuacja w której prawomocne orzeczenie zapadło w Sądzie Najwyższym wówczas ten sam Sąd będzie rozpoznawał wniosek o wznowienie postępowania.

Postępowanie przed jakimkolwiek z ww. sądów w kwestii rozpoznania wniosku o wznowienie postępowania co do zasady odbywa się bez udziału stron czyli niejawnie. Prawo pozwala jednak sądowi lub prezesowi sądu na odstępstwo od tej zasady.

Prawo nie przewiduje ustalanego czasu na złożenie wniosku. Wnieść o wznowienie postępowania można w każdym momencie ale tylko w przypadku gdy wznowienie następuje na korzyść skazanego.

Pomoc prawna dla kierowców z dożywotnim zakazem prowadzenia pojazdów

Wyrok TK stworzył dla wielu osób z dożywotnim zakazem prowadzenia pojazdów możliwość walki o ponowne rozpatrzenie sprawy.

W najbliższym czasie można się spodziewać wpływu do sądów  dużej ilości wniosków o wznowienie postępowania.

Orzeczenie Trybunału może mieć długofalowe skutki dla całego systemu prawnego. Sądy w swoich orzeczeniach powinny uwzględnić wnioski zawarte w wyroku TK, co może doprowadzić do znacznego spadku ilości orzeczeń z dożywotnim zakazem prowadzenia pojazdów.

Jeśli jesteś osobą która taki zakaz posiada to musisz pamiętać o następujących rzeczach:

• dożywotni zakaz za przestępstwo z art. 178 § 4 KK (tzw. recydywa komunikacyjna) orzeczony na podstawie Art. 42 § 3 KK jest niekonstytucyjny;
• niekonstytucyjność ww. przepisów pozwala ci złożyć wniosek o wznowienie postępowania;
• wniosek o wznowienie postępowania posiada szereg wymogów formalnych w tym tzw. przymus adwokacki.

Warto zatem skorzystać z pomocy specjalisty, który przygotuje w naszym imieniu właściwy wniosek, zadba o dopełnianie wszelkich formalności i przeprowadzi nas przez całą procedurę wznowienia postępowania.

Nasza kancelaria służy pomocą wszystkim, którzy posiadają dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów i chcą starać się o wznowienie postępowania lub prowadzili samochód pod wpływem alkoholu i czekają na rozprawę.

Posiadamy szerokie doświadczenie w tego typu sprawach, dzięki czemu jesteśmy wstanie pomóc nawet w najtrudniejszej sytuacji. Gwarantujemy kompleksową pomoc prawną. Skontaktuj się z nami już dziś.

Dowiedz się więcej: Jazda po alkoholu – procedura i potencjalne kary